Inleiding

Leer fotograferen met de cursus Digitale fotografie

Met deze proefles krijg je een indruk van de cursus Digitale fotografie van het NTI. Je krijgt inzicht in de lesstof. Tijdens het lezen van de lesstof kun je jezelf testen door vragen te beantwoorden of de opdrachten uit te voeren.

Digitale fotografie

Architectuur en stillevens

9.1 architectuur

Zowel de buiten- als binnenkant van gebouwen zijn eveneens vaak gefotografeerde onderwerpen. We bekijken daarom architectuur en de daarbij behorende categorie interieur. Stillevens, zoals we ze kennen van de oude Hollandsche Meesters, zijn ideaal oefenmateriaal, ook voor fotografen.

Afbeelding 9.1: Kasteel Geulzicht, landscape.

Met architectuur doelen we hier op het fotograferen van gebouwen. Gebouwen worden meestal tijdens een vakantie gefotografeerd. U komt in een bepaalde plaats en ziet een mooi stadhuis of museum, een mooie kerk of school. De foto wordt over het algemeen genomen vanuit de hoek van waaruit iemand het gebouw toevallig voor het eerst ziet, bijvoorbeeld de richting van waaruit men kwam aanlopen. Vaak wordt automatisch voor een liggend formaat gekozen.

1. Fotografeer enkele willekeurige gebouwen. Bekijk van tevoren in welk formaat (landschap/portret) u de gebouwen wilt fotograferen.

Afbeelding 9.2: Kasteel Geulzicht, portrait.

Als u afbeelding 9.1 en 9.2 vergelijkt, komt u waarschijnlijk tot de conclusie dat 9.2 geschikter is. In deze afbeelding zien we het gebouw goed weergegeven, terwijl de boom op de voorgrond er helemaal bij past. In 9.1 is het gebouw iets gedetailleerder omdat het door het formaat groter op de foto komt. U kunt zo’n verschil opvangen door aparte foto’s te maken van details. Een groot voordeel van digitale fotografie is immers dat u niet op een enkele foto behoeft te kijken. 

2. Maak enkele detailfoto’s van gebouwen.

U kunt later bepalen of u het gebouw weergeeft in een serie foto’s of dat u, eventueel aan de hand van de detailfoto’s een nieuwe foto van het gebouw maakt.

3. Bekijk het gebouw vanaf enkele verschillende hoeken en maak opnieuw enkele foto’s.

Zoals in de inleiding aangegeven blijken veel foto’s te worden gemaakt vanaf het punt waarop ze het eerst werden gezien. De fotograaf ziet het gebouw en ziet plotseling dat dit gebouw wel geschikt is voor een foto. De camera komt uit de tas en het gebouw wordt direct gefotografeerd.

Door het gebouw eerst even te bekijken, ziet u misschien een betere gezichtshoek waarop het gebouw beter uitkomt. Kijk daarbij ook naar de omgeving van het gebouw. Misschien trekt het gebouw juist uw aandacht vanwege de omgeving (bijvoorbeeld een kerkje of huisje dat is ingeklemd tussen twee wolkenkrabbers). Als u de omgeving weglaat, mist u deze specifieke eigenschap in de foto.

Deze foto geeft een beeld van de ligging van het gebouw, maar het gebouw zelf staat er niet goed op. In dit geval zou u voor een (mini)serie kunnen kiezen, waarbij u bijvoorbeeld begint met deze overzichtsfoto, daarna enkele details en ten slotte de foto van afbeelding 9.2.

Bij het bepalen van de gezichtshoek moet u zich niet alleen laten leiden door het gebouw zelf. In afbeelding op de volgende pagina ziet u (de restanten van) een tempel. Deze pilaren kunnen van verschillende kanten worden gefotografeerd, wat telkens een andere compositie oplevert.

Vanuit deze hoek vond ik de groep pilaren een aardig beeld opleveren. De foto is genomen met tele, zodat de foto compacter wordt.

4. Bepaal bij het fotograferen van een aantal gebouwen of u deze van dichtbij (eventueel met groothoek) of van enige afstand met tele wilt fotograferen.

In deze afbeelding zorgt het gebruik van tele ervoor dat de pilaren dicht bij elkaar lijken te staan. In onderstaande afbeelding (rechts) ziet u een voorbeeld van het gebruik van extreme groothoek. In deze foto heb ik de Sagrada Familia gefotografeerd met groothoeklens door het hek. Veel medetoeristen stonden met hun rug tegen de muur aan de overkant van de weg om deze grote kerk in zijn geheel op de foto te kunnen krijgen; een enkeling kwam zelfs geïnteresseerd kijken welk detail ik door het hek stond te fotograferen.

Bij het kiezen van een gezichtshoek kunt u ook op extra elementen letten, zoals u in onderstaande afbeelding (links) ziet. Dit bruine kerkje steekt af tegen de Griekse blauwe lucht. Door er even omheen te lopen en te kijken, zag ik de witte, marmeren stenen. Door de foto vanaf deze kant te nemen, wordt een stukje van het kerkje afgedekt, maar de witte delen op de foto zorgen er met de blauwe lucht voor dat deze foto een stuk Griekser wordt (blauw en wit zijn immers de Griekse nationale kleuren).

Voor de meeste gebouwen zult u een gebruikelijk perspectief kiezen en vanaf ooghoogte fotograferen, zoals u een gebouw ziet. Soms kan een ongebruikelijk perspectief een aardige foto opleveren. In deze afbeelding heb ik twee hoge gebouwen (La Defense, Parijs) gefotografeerd door de camera tegen de muur van een van de gebouwen te drukken en omhoog te richten. De camera is tegen het bovenste gebouw aangehouden (de foto is dus eigenlijk op de kop weergegeven!).

In dit geval levert deze weergave een aardige weerspiegeling van het bovenste gebouw in de ramen van het onderste op.

Soms is het mogelijk om informatie over een gebouw te krijgen, bijvoorbeeld in het geval van een museum of een speciaal gebouw. Als u kunt achterhalen wat de bedoeling van de architect is geweest, kunt u hier rekening mee houden bij het fotograferen van het gebouw. Als u bijvoorbeeld weet dat de architect een bepaalde lichtval heeft proberen te bereiken, probeer dit dan ook weer te geven in uw foto’s.

U kunt ook bepalen wat u zelf de belangrijkste onderdelen of details van een gebouw vindt. In onderstaande afbeelding heb ik een gedeelte van het museum van Dali gefotografeerd. Ik heb daarbij gekozen voor het gedeelte waarbij ik zowel de beelden als Teatre Museu Dali in beeld kreeg, in mijn ogen de bepalende onderdelen van dit gebouw.

9.1.1 interieurfotografie

Bij het eerste rolletje hebt u al een groot aantal foto’s binnenshuis gemaakt. Waarschijnlijk hebt u daar al ondervonden dat vooral het goed belichten het grootste probleem is bij interieurfotografie. De professionele interieurfotograaf kan zijn werk uitstekend met één camera en één standaardobjectief uitvoeren (hoewel hier soms variaties nodig zijn), maar meestal zal hij of zij een enorme batterij lampen en flitsers moeten meeslepen.

Veel interieurfoto’s worden gemaakt met minimaal 4 of 5 verschillende lichtbronnen (extra fotolampen of indirecte flitser) die verspreid in het interieur worden geplaatst. Vaak wordt daarnaast gebruikgemaakt van door ramen invallend daglicht en reflectoren. Soms worden extra flitsers in lampenkappen gemonteerd zodat deze lampen lijken mee te werken aan de totale belichting van een kamer of ruimte.

Eenvoudige digitale camera’s bieden geen mogelijkheid om een externe flitser aan te sluiten, zodat u in dat geval bent aangewezen op de ingebouwde flitser, die meestal niet indirect kan worden gericht, extra lampen of daglicht. Als u wel een externe flitser kunt aansluiten kunt u deze indirect laten flitsen bijvoorbeeld via een witte muur of plafond, wat vaak veel betere resultaten oplevert. 

In de volgende twee afbeeldingen ziet u een voorbeeld van een moeilijk te fotograferen interieur in het kasteel dat u eerder op de foto’s zag. Ik heb hier alleen de belichting in de ruimte zelf gebruikt. Daarnaast heb ik enkele foto’s gemaakt met de interne flitser van de camera, die echter niet indirect kon worden gericht.

Het probleem bij deze ruimte is de kleur. Het plafond is wit, de muren zijn geel, evenals de belichting; langs de wanden en verspreid in de ruimte zijn schemerlampjes met gele kapjes aanwezig. Het hout boven de haard is bruin, evenals de grote hoeveelheid zware lederen banken die in de ruimte staan. Bij de linker foto werd de automatische witbalans gebruikt, voor de rechterfoto heb ik de witbalans gemeten op het plafond direct boven de schouw.
De belangrijkste tip is voor deze foto’s dan ook om gebruik te maken van de witbalans als u niet de mogelijkheid hebt om verschillende extra lampen in de ruimte te plaatsen. Gebruik het beschikbare licht en pas de witbalans aan. Gebruik niet alleen de instelling Incandescant, maar meet de witbalans indien uw camera hiertoe de mogelijkheid biedt.
In het geval van de Coolpix 8800 kiest u in het menu de optie Witbalans en selecteert u de optie Witbalans Preset. De camera zoomt nu in. Richt daarna op een wit of grijs neutraal gebied en selecteer Meten. De camera zoomt weer uit en gebruikt de gemeten kleur als witbalans.

Als de camera witbalans-bracketing heeft, kunt u deze inschakelen zodat u achteraf kunt kiezen welke het beste geschikt is. Als uw camera de mogelijkheid biedt om foto’s in het RAW-formaat op te slaan, kunt u achteraf in de software aangeven welke witbalans u wilt gebruiken. Dit is vaak meer werk, maar biedt wel de mogelijkheid om de witbalans achteraf aan te passen. Als de camera geen flexibele instellingsmogelijkheden biedt, zult u dus zelf enkele foto’s met verschillende instellingen moeten nemen. In het geval van deze voorbeeldfoto’s was ik eigenlijk met geen van de genomen foto’s tevreden, ik heb daarom de foto rechts later in Photoshop aangepast. U leert in deel 3 hoe u dit zelf ook kunt doen.

In de afbeelding op de vorige pagina ziet u een voorbeeld van het gebruik van de interne flitser. Hoewel er door de grote ramen veel buitenlicht in de kamer viel, heb ik de flitser als extra lichtbron gebruikt. Dit leverde een goed beeld op, maar de kleuren werden hierdoor te flets. Door de grote hoeveelheid licht kon ik deze foto maken met een sluitertijd van 1/60 sec (ISO 100).

De foto rechts heb ik zonder flitser genomen. De kleuren zijn hier iets te geel, wat achteraf met Photoshop kan worden gecorrigeerd. Vanwege de lage hoeveelheid licht werd deze foto genomen met ISO 200 en een sluitertijd van 1/4 sec (zonder statief).

Zoals u in de voorbeelden kunt zien, is het belangrijk dat u aandacht besteedt aan de belichting in de ruimte. Gebruik zo veel mogelijk beschikbaar licht en pas de witbalans van uw camera aan het licht aan. In de foto’s in de afbeelding op de vorige pagina is als voorbeeld in beide gevallen de automatische witbalans gebruikt. Door voor de linker foto witbalans Flash en de rechterfoto een gemeten witbalans (of Incandescent) te kiezen, worden de resultaten al iets beter. Vaak is het veiliger om zowel foto’s met Incandescent, Auto en Manual (gemeten witbalans) te maken bij dergelijke omstandigheden. Soms zal de instelling Auto daarbij ongeveer gelijk blijken aan een van de andere instellingen, maar het is niet altijd van tevoren te voorspellen welke het beste resultaat zal opleveren. Maak daarom meerdere foto’s met verschillende instellingen.

9.2 stillevens en objecten

Een stilleven, een groepering van onbeweeglijke objecten als model voor schilder of fotograaf, is ideaal oefenmateriaal. Het levert een niet-bewegende compositie van een aantal objecten op waarmee kan worden geëxperimenteerd met belichting en specifieke (schilder)technieken. Bekend zijn de appel en druiven op een fruitschaal, maar ook fessen, glazen, vaasjes of andere objecten zijn zeer geschikt.

1.  Maak een aantal foto’s van een fruitschaal waarop u wat voorwerpen legt. Dit hoeven niet persé appel, peer of banaan te zijn.

2.  Plaats de fruitschaal op een groot stuk zwart of wit papier en maak opnieuw enkele foto’s.

Voor het papier kunt u het beste grote vellen gebruiken, zodat u ze zowel onder als achter de te fotograferen objecten kunt gebruiken. Door de overgang kunt u ervoor zorgen dat er geen naad zichtbaar is. Ook eventueel zichtbare schaduwen zullen vloeiend de curve van het papier volgen.

3.  Experimenteer met de belichting. Plaats de tafel bijvoorbeeld bij een raam en maak gebruik van de combinatie van het invallend daglicht en extra belichting.

In bovenstaande afbeelding ziet u een mogelijke opstelling in een 3D-model. Een tafel is bij een raam geplaatst waardoor daglicht binnenvalt. Daarnaast is een extra lamp gebruikt. De schaduwen in de verschillende aanzichten zijn wat nadrukkelijker weergegeven, zodat u het effect ervan kunt zien.

Zorg dat u de schaduwen zo veel mogelijk wegwerkt door plaatsing van de lichtbron tegenover het licht van het raam.

Plaats eventueel reflecterend witte oppervlakken (een eenvoudig wit vel papier voldoet vaak al uitstekend) om het daglicht terug te kaatsen naar het papier achter het object.

Vooral glazen objecten zijn moeilijk te fotograferen tegen een witte achtergrond. Dit vormt wel een goede oefening, waarbij u kunt proberen een opstelling te maken van bijvoorbeeld een fles en een glas, beide gedeeltelijk gevuld, waarbij u deze tegen een witte achtergrond en met spiegeling zo goed mogelijk probeert te fotograferen.

5. Maak een opstelling als in de afbeelding hiernaast en probeer deze met verschillende belichtingen zo goed mogelijk te fotograferen.

Voor de foto in de afbeelding hiernaast heb ik ongeveer 30 foto’s gemaakt, telkens met een andere positie voor de lichtbron en verschillende reflectoren. Hierbij moet u oppassen dat deze niet (hinderlijk) zichtbaar worden in de reflecties van de fles of het glas.

In de afbeelding hiernaast ziet een opstelling waarbij opzettelijk reflecties zichtbaar worden. Eerst heb ik een wit vel papier tegen de achterwand geplakt. Daarna heb ik een wit vel op de tafel gelegd, waarover ik een glasplaat legde. Daarop werden fles, dop en glas geplaatst. De vloeistof, in dit geval lichte muskaatwijn, heb ik met water verdund zodat deze lichter en transparanter werd.

6. Experimenteer ook met de witbalans en belichtingscorrectie van de camera.

In de afbeelding op pagina 11 ziet u vier verschillende opnames, telkens met andere lichtposities en reflectoren, witbalans en belichtingscorrectie. Bij de twee onderste foto’s ziet u dat de belichtingscorrectie de gehele foto mooi wit maakt, maar dat vooral de hals van de flessen randen van het glas niet meer goed zichtbaar zijn. In de foto rechtsonder zijn ze bijna helemaal verdwenen.

U zult merken dat het aanpassen van de belichting en de instellingen erg moeilijk is, vandaar dat u voor deze oefening heel wat foto’s zult moeten maken. Gelukkig hoeft dat juist bij digitale fotografie geen probleem te zijn.

Een andere goede oefening is het fotograferen van enkele kaarsjes, waarbij u probeert door onderbelichting de kaarsjes zo geïsoleerd mogelijk weer te geven. In de afbeelding hiernaast ziet u een zwart keramiek blok waarop zes rode kaarsjes zijn geplaatst.

7. Plaats enkele kaarsjes op tafel en fotografeer deze zonder extra licht. Experimenteer met onderbelichting, zodat u bijvoorbeeld bovenstaande foto (rechts) krijgt.

Voor bovenstaande foto (rechts) heb ik alle licht in de kamer uitgedaan, zodat alleen de kaarsjes licht gaven. Dit leverde nog steeds een te lichte foto op. Daarom heb ik de EV op -1.0 ingesteld en de sluitertijd handmatig verkort.


In de afbeelding hiernaast ziet u een ander voorbeeld van verschillende gezichtshoeken voor één bepaald object.

8.  Fotografeer een bepaald object zoals een klimrek of een standbeeld vanuit verschillende hoeken.

Probeer van tevoren te bepalen welke hoeken u kiest en bekijk deze op het scherm of in de zoeker van de camera voordat u afdrukt.

9.  Experimenteer, net als in bovenstaande afbeelding, niet alleen met de gezichtshoek, maar ook met de belichting.

Brand uw foto’s op een rewritable cd. Noteer uw naam, adres en cursistnummer op de cd. Vermeld steeds bij iedere cd op welke opdracht en welke les de foto’s betrekking hebben. Verstuur de cd in een luchtkussenenvelop.